Een nieuw licht op de oude dag
Ouderdom, vaak afgeschilderd in sombere tinten van verlies, ziekte en nutteloosheid, verdient een ander verhaal. Dat is de kern van de bloemlezing Maar geen bestemming, die onlangs werd voorgesteld in WZC De Liberteyt in Wondelgem. Deze poëtische bundel biedt een tegengewicht aan de vaak eentonige en negatieve toon die discussies over ouder worden en vergrijzing kenmerkt. In plaats van de nadruk te leggen op beperkingen, zet de bundel een krachtig pleidooi neer voor de schoonheid, wijsheid en diepgang die het laatste hoofdstuk van het leven kan bieden.

De titel “Maar geen bestemming”, ontleend aan een gedicht van Cees Nooteboom, symboliseert dat waarde en betekenis niet altijd gericht hoeven te zijn op efficiëntie of nut. In de woorden van de beroemde dichter Lucebert: "Alles van waarde is weerloos." De verzamelde gedichten – van auteurs als Miriam Van hee, Stefan Hertmans en Charlotte Mutsaers – zoeken een balans tussen de harde realiteit van ouder worden en de vreugde, herinneringen en reflectie die deze levensfase eveneens kenmerken.

Ouderdom vieren, niet vrezen
De vergrijzing van de bevolking wordt vaak voorgesteld als een uitdaging, of erger nog, als een dreiging. Politieke en maatschappelijke debatten draaien vaak om economische haalbaarheid en gezondheidszorgkosten, waardoor de levenskwaliteit van ouderen soms op de achtergrond verdwijnt. Maar de bloemlezing nodigt ons uit om opnieuw te kijken naar wat ouderdom kan zijn: een fase waarin levenswijsheid en rijke ervaringen gevierd worden, en waarin verbeeldingskracht en cultuur een belangrijke rol spelen.

De initiatiefnemers – de Gentse onderzoeksgroep CHARM ((Consortium for Health Humanities, Arts, Reading and Medicine)) en vzw Amarant – hopen met deze bundel gesprekken op gang te brengen tussen bewoners van woonzorgcentra, medewerkers en familieleden. Want cultuur kan een krachtig middel zijn om verbinding te maken, herinneringen op te roepen en zelfs mentale en cognitieve gezondheid te bevorderen.

Poëzie als brug in de ouderenzorg
In het kader van Seniorenweek 2024 verspreiden de initiatiefnemers 1.000 exemplaren van de bloemlezing in woonzorgcentra door heel Vlaanderen. Maar het doel gaat verder dan een eenmalig poëtisch intermezzo. Onderzoek toont immers aan dat culturele activiteiten een positieve invloed hebben op mentale gezondheid, zingeving en zelfs op ouderen met dementie. Door poëzie structureel in de werking van woonzorgcentra te integreren, kan cultuur bijdragen aan een rijker, menselijker zorgbeleid.

Daarnaast hopen de initiatiefnemers beleidsmakers te inspireren tot structurele steun, zoals subsidies en samenwerkingen tussen kunst- en zorginstellingen. Want net zoals zorg een basisrecht is, zou ook toegang tot cultuur dat moeten zijn.

De kracht van poëzie: reflectie en herinnering
De bloemlezing is meer dan een verzameling woorden; het is een uitnodiging om ouder worden opnieuw te definiëren. Niet als een fase van verlies, maar als een tijd van verbeelding en verbinding. Of zoals een bewoonster het misschien zou verwoorden: "De oude dag is een gedicht dat je langzaam leest, met al zijn vreugde en verdriet."

Met initiatieven als Maar geen bestemming wordt de ouderenzorg verrijkt met een broodnodig ingrediënt: poëzie, die de weerloosheid en kracht van het leven met elkaar verbindt. Omdat ook het laatste hoofdstuk verdient om geschreven, gelezen en gevierd te worden.

Werkten mee aan het boek:

Charlotte Geeraert, coördinator Amarant; Zoë Ghyselinck, coordinator CHARM (Universiteit Gent); Mirko Petrovic, geriater UZ Gent; Jürgen Pieters, promotor CHARM (Universiteit Gent); Dirk Terryn, Het Lezerscollectief; Jurn Verschraegen, Expertisecentrum Dementie Vlaanderen