“Bepaal je eigen verhaal” – Ouderen aan het roer van hun toekomst
De reportage in De Zevende Dag toonde hoe ouderen inspraak nemen in hun eigen leven, van woonzorgcentra tot cohousingprojecten.
Korte samenvatting voor wie weinig tijd heeft.....
Het verhaal startte in WZC Veilige Have, waar bewoners zoals Jenny en Nicole actief meedenken over beleid en dagelijks comfort in "de Raad der Wijzen". Kleine veranderingen, zoals naambordjes of meehelpen tijdens maaltijden, het tonen van hun eigen talenten in een show, het maakt allemaal een groot verschil.
Ook getuigde Rik Haegebaert over zijn co-housingproject, waarin jong en oud samenwonen zonder verplichtingen, maar met veel wederzijdse steun. Dit illustreert de roep van ouderen om een breed spectrum aan woonvormen, aangepast aan hun levensloop en persoonlijke behoeften.
Marijke Dheedene, directeur van de Vlaamse Ouderenraad benadrukt dat participatie essentieel is, zowel binnen de gemeenschap als in beleidsbeslissingen. Met meer dan 3.000 deelnemers aan de campagne “Bepaal je eigen verhaal” pleiten ouderen voor een toekomst waarin hun stem gehoord wordt. Hun boodschap? Geen betutteling, maar de vrijheid om eigen keuzes te maken.
De reportage kan inspireren: het kán anders in de ouderenzorg. Ouderen verdienen niet alleen zorg, maar een plek waar ze kunnen blijven floreren en hun talenten tonen. "Meer inspraak? Het kan, en dat is goed nieuws!"
“Wij stellen vragen en zij antwoorden - Het gaat over echte gespreksrondes en deelname in het beleid”
-- Ilse Congs (Bewoonster Veilige Have")
Voor wie meer tijd heeft; het volledige verhaal!
De Raad der wijzen Ouderdom wordt vaak gekoppeld aan wijsheid. “De Raad der Wijzen" uit Veilige Have schoot de reportage echt op gang. Tijdens de bewonersraad krijgen ouderen de vraag voorgeschoteld of ze “fixatie” van bewoners ok vinden. Een stevige vraag, maar de bewoners krijgen er wel inspraak over in Veilige Have. Bewoonster Jenny Vermeersch duidt kort dat alles bespreekbaar is, ook seks. Onmiddellijk gevolgd door Ilse Congs die duidelijk maakt hoe stevig ze mee aan het roer zitten; “Wij stellen vragen en zij antwoorden - Het gaat over echte gespreksrondes en deelname in het beleid”. De bewoners van Veilige Have voelen zich dus echt gehoord.
“Iedereen komt bij ons met een eigen verhaal; het is belangrijk dat we het verhaal van elke individuele bewoner leren kennen.”
-- Nancy Sturtewagen
Om het nog wat duidelijker te maken: “Zij wonen hier en wij werken in hun huis.” stelt stafmedewerker Isabel Claeys. “Als je in je eigen huis zelf geen inbreng mag hebben, dan klopt er iets niet.” De toon is onmiddellijk gezet. Het gaat vaak over kleine dingen. De ene heeft de soep graag al wat zouter dan de andere. Bewoonster Nicole Verhelle heeft dan ook alles op tafel staan. Peper en zout én suiker om het leven te kruiden zoals zij dat wil.
Nancy Sturtewagen (Algemeen directeur van Veilge Have): “Bewoners kenden vroeger onze naam niet - dat was een vraag van hen waar we diréct op anticipeerden.” Iedereen kreeg een naambordje; dat nam een drempel weg. Bewoners en medewerkers komen dichter bij elkaar - en dat is te merken in de reportage. Van gaan zwemmen tot naar de Rolling Stones gaan - in Veilige Have doen ze er alles aan om het mogelijk te maken. Jozef De Doncker kan terug op het podium staan om zijn gedichten voor te dragen en ook andere bewoners doen actief mee aan de shows die het woonzorgcentrum organiseert. Mensen kunnen hun talenten tonen. Dat maakt ons gelukkig, ongeacht de leeftijd. Een mens wordt nu eenmaal blij van zijn unieke talenten te kunnen tonen. Van tel zijn is belangrijk, mensen worden dan terug fier op zichzelf.
“De reportage in Veilige Have toont dat het echt anders kan en ook hoe het overal zou moeten zijn. Het is één van de redenen waarom we de ouderenweek organiseren. En die mooie voorbeelden zijn er wel degelijk!”
-- Marijke Dheedene Vlaamse Ouderenraad
Ook Rik Haegebaert en Kathleen Bevernaege - twee frisse zeventigers die het lot in eigen handen nemen en ook vrijwilligers zijn bij de Vlaamse Ouderenraad krijgen het woord in de Zevende Dag samen met directeur Marijke Dheedene. Ook een mooi statement, de Vlaamse Ouderenraad doet wat ze zegt. Ouderen mee aan het roer zetten. Ze brengen als platform ouderen samen en versterken hun stem naar de Vlaamse regering en werken rond sensibilisering vat Marijke het kort samen.
“In hoeveel woonzorgcentra is wat we net zagen over Veilige Have ook de parktijk als we in gans Vlaanderen kijken” is de eerste vraag van Helen Goedgebeur aan Marijke Dheedene.
“De Ouderenweek had als een van de doelstellingen om aan genuanceerde beeldvorming te krijgen over ouderen, ouderenzorg en ouderenbeleid; met een reportage als die over Veilige Have kan ik alleen maar gelukkig zijn” stelt Marijke Dheedene in haar repliek, “Het toont dat het echt anders kan en ook hoe het overal zou moeten zijn. Het is één van de redenen waarom we de ouderenweek organiseren. En die mooie voorbeelden zijn er wel degelijk! We mikten met de ouderenweek op de toekomst van ouderenzorg en dan is dit heel inspirerend.”
De campagne van de Vlaamse Ouderenraad “Bepaal je eigen verhaal” kreeg bijzonder veel respons, er is dus duidelijk nood aan meer inspraak voor ouderen. Centrale vraag: ”Hoe kijken jullie zelf naar de toekomst van ouderenzorg?” Iedereen heeft wel een eigen mening over het vraagstuk; maar ouderen zelf worden niet of zelden bevraagd over het topic. Daar wilde de “Bepaal je eigen verhaal” campagne verandering in brengen; met succes want meer dan 3000 ouderen namen er deel aan. Niet alleen via het online platform; maar ook via een van de vele “denkmomenten”. “Uit de grote veelheid aan info konden toch snel duidelijke lijnen en inzichten worden gedestilleerd”, geeft Marijke Dheedene aan. Er werden 11 aanbevelingen geformuleerd waar “inspraak” centraal staat. Mijn eigen ik, zelf de touwtjes in handen en geen betutteling is erg belangrijk voor ouderen. In de brochure “Bepaal je eigen verhaal” vinden we als een van de eerste titels terug: “We verkiezen een spectrum aan woonvormen” iets waar tijdens de 7e dag dieper wordt op ingegaan.
"Noot van Mag het wat Luider: Lees zeker de brochure Bepaal je eigen verhaal: download ze via onderstaande link.)
Rik Haegebaert komt aan het woord met zijn eigen co-housing project; kwestie van zelf de touwtjes in handen te nemen. Rik: “Het is een heel verhaal. Wij woonden heel groot en we dachten, wat doen we nu met onze oude witloofboerderij? Mijn vrouw en ik zijn alletwee nog heel actief in het Leuvense, en we dachten wat gaan we nu doen? Daar een appartement kopen? Maar we dachten ook: hier hebben we een heel leven achter de rug; die woning ís ons levensverhaal. Kunnen we daar niet iets meer mee doen - we zijn ook erg betrokken in onze omgeving en hebben dan ook wat verantwoordelijkheid in die zin. Een jonger koppel dat we van kleinsaf kenden woonde ook al in een klein deel van onze woning. Hun gezin begon uit te breiden en we voelden aan dat ze misschien iets anders zouden moeten zoeken. Dat wilden we niet. In bestaande grotere projecten als Wooncoop kregen we het niet ingepland.
We vatten dan maar de koe bij de horens en dienden zélf een project in voor co-housing met 3 woningen.”
Sindsdien wonen ze samen met twee gezinnen, jonge kinderen incluis. De twee gezinnen investeerden ook financieel en dat werpt vruchten af - intussen wordt de derde woning voorbereid en trekt ook daar een gezin in.
“Maar het is expliciet niét de bedoeling dat zij zorg voor ons zullen opnemen,” is Rik duidelijk.
Het onderwerp passeerde al wel tijdens gesprekken met de medebewoners. Rik en zijn echtgenote willen zorg zoeken in de buurt als dat nodig zou worden. Maar hun huisgenoten wíllen die zorg wel opnemen blijkt uit het interview - ze willen niet dat ze weggaan op het moment dat meer zorg nodig zou zijn. Wij maakten de keuze dat we nooit naar een groot woonzorgcentrum willen gaan wonen. De woning van Rik zelf is dan ook zoveel mogelijk aangepast om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen. Een kleinschalige woonzorg-eenheid ziet hij wel zitten als het niet meer anders kan.
Ouderen vragen een breed spectrum aan woonvormen. Het is een heel persoonlijk verhaal.
Marijke Dheedene verduidelijkt dat uit de campagne bleek dat we ouderenzorg niet los kunnen zien van wonen. Het gaat niet over de vraag “gaan we zorg krijgen” maar wel over de plaats waar we die zullen krijgen. Ze breekt een lans voor levensloopbestendig wonen. Nadenken over hoe we woningen functioneel zo kunnen inrichten dat als de zorgvraag groter wordt; we ook in die woning kunnen blijven wonen. Het gaat over praktische toepassingen, minder of geen trappen, bredere doorgangen en andere aanpassingen. “Maar dat is maar één aspect van levensbestendig wonen; het gaat niet alleen over de binnenkant van de woning,” vervolledigt ze, “ook de familie, de buurt de omgeving is van kapitaal belang.” Waar staat die woning en op welk netwerk kunnen we steunen? Ook als je met een complexere zorgvraag ergens kan blijven wonen moet je ook een omgeving hebben waarop je kan steunen en een gemeenschap waaraan je kan deelnemen. Kan je nog boodschappen doen, kan je nog sociale interactie genoeg hebben. Allemaal belangrijke vragen voor een levensbestendige woonomgeving.”
“Caroline Gennez belooft 140 miljoen euro extra te investeren in residentiële woonzorgcentra, ouderenzorg, gezinsthuiszorg,….. hoe willen jullie als Ouderenraad dat geld geïnvesteerd zien?” vraagt Helen Goedgebeur. “In kwalitatief ouder worden speelt inspraak een belangrijke rol, dat zagen we in het verhaal van Veilige Have en het verhaal van Rik.” We moeten volgens Marijke Dheedene naar “niet meer van het zelfde”, maar wel naar een interdepartementale aanpak - met alle beleidsdomeinen samenzitten om dit grote vraagstuk samen aan te pakken.
De laatste gast die aan het woord kwam was Kathleen Bevernaege die ook vanuit ervaring kan spreken. De thuisverpleegster verloor een been en kan sindsdien haar job niet meer uitvoeren en heeft zelf hulp nodig. Maar ze was zelf altijd al tegen betutteling. Wat willen ouderen volgens haar? “Ouderen willen leven zoals ze altijd leefden en erkend worden in hun talenten. Dat is héél belangrijk. Gewone mensen willen altijd een uitdaging, ouderen hebben dat ook nodig. In woonzorgcentra mag men soms door de schaal niet meer zelf koken. Maar mensen doen dat graag, doorbreek de gedachte van de steriele keuken dan ook en láát hen mee groenten snijden en aan de potten staan.
Ook De Zevende dag bewijst, we kunnen de stem van ouderen luider laten klinken. Meer inspraak - het kan. En dat is goed nieuws!
Marijke Dheedene
Sinds januari 2024 is Marijke directeur van de Vlaamse Ouderenraad. De Vlaamse Ouderenraad wil de ervaring en competenties van ouderen samenbrengen en inzetten om de maatschappelijke slagkracht van alle ouderen in Vlaanderen en Brussel te versterken, en om een samenleving te bevorderen die actief en kwalitatief ouder worden voor iedereen mogelijk maakt. Dus ook correcte beeldvorming is hierbij essentieel. De Vlaamse Ouderenraad is het advies- en inspraakorgaan van ouderen bij de Vlaamse regering. Het is een overlegplatform van diverse organisaties van en voor ouderen. Vanuit de signalen en ervaringen van ouderen geven we beleidsadviezen, zetten we sensibiliseringsacties op, informeren we ouderen over wat hen aanbelangt en ondersteunen we onderzoek rond ouderen. Tegelijk versterken we de inspraak van ouderen in hun gemeente door lokale ouderenraden ondersteuning te bieden.
Marijke was voorheen werkzaam bij de onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde (VUB/UGent) als coördinator communicatie en valorisatie. Zo hielp ze onderzoek een weg te vinden naar de praktijk en het beleid, en bouwde ze bruggen tussen alle actoren. Voordien werkte ze in verschillende communicatiefuncties bij privébedrijven en in publieke organisaties.
Vlaamse Ouderenraad
De Vlaamse Ouderenraad is het advies- en inspraakorgaan van ouderen bij de Vlaamse regering. De vzw is een overlegplatform van diverse organisaties van en voor ouderen. We streven naar een sterk ouderenbeleid in Vlaanderen, over alle beleidsdomeinen heen.
Vanuit de signalen en ervaringen van ouderen geeft de Vlaamse Ouderenraad beleidsadviezen, zetten ze sensibiliseringsacties op, informeren wzeouderen over wat hen aanbelangt en ondersteunen we onderzoek rond ouderen. Tegelijk versterken ze de inspraak van ouderen in hun gemeente door lokale ouderenraden ondersteuning te bieden.
